Ikona - piękno prostoty
Ikony przez długi czas były postrzegane jako przedmioty, a nie dzieła sztuki.
Dochodziło nawet do tego, że kiedy pod wpływem czasu ciemniały i stawały się
nieczytelne, to nie dbano o ich renowację, ale po prostu wymieniano je na nowe.
Najstarsze ikony wykonywano techniką enkaustyczną (malowano barwionym woskiem).
Już w wiekach średnich technikę tę zastąpiono temperą, gdzie środkiem zawiązującym
było żółtko jajka zmieszane z wodą. Ikona malowana temperą składała się z czterech
warstw: drewnianej deski z naklejonym płótnem, gruntu z kredy lub gipsu zmieszanego
z klejem, warstwy malarskiej i złoceń oraz ochronnego lakieru na bazie oleju.
Czasem ikonę zdobiła metalowa "koszulka" ze srebrnej lub złotej blachy
inkrustowanej kamieniami, w której wycinano otwory na twarz i ręce.
Malarstwo ikon podlegało ściśle określonym normom. Przepisy dotyczyły ikonografii
przedstawień akceptowanych przez Kościół, a także szczegółów technicznych
- nawet jakości stosowanych składników. Kanonom podlegał również twórca ikon;
stawiano mu wysokie wymagania moralne.
Nie stosowano perspektywy geometrycznej. W średniowieczu osoby ważniejsze
przedstawiane były jako większe, a wszystkie postacie były wyraźnie statyczne.
Sztuka bizantyjska miała służyć zilustrowaniu Pisma Świętego, nauczaniu wiernych
niepiśmiennych Ewangelii, była umownym systemem znaków obrazujących przestrzeń
mistyczną. Wyidealizowane postacie były bardzo do siebie podobne,
a przez to schematyczne i pozbawione realizmu.
W Polsce jedną z najstarszych i najpiękniejszych ikon jest wizerunek Matki Bożej
znajdujący się na Jasnej Górze. Według legendy zawartej w rękopisie z roku 1474
obraz został namalowany przez św. Łukasza Ewangelistę, na desce stołu, przy którym
Św. Rodzina modliła się i spożywała posiłki.
Obraz został namalowany techniką temperową i do dzisiaj nie ustalono dokładnej
daty powstania. Najbardziej prawdopodobne jest, że powstał w VI - IX wieku.
Zaliczany jest do ikon typu "Hodegetria", tzn. "Ta, która prowadzi".
Dopiero w XIV wieku za sprawą Giotta doszło do zniknięcia bizantyjskiej powagi
z obrazów religijnych. Twórca ten wprowadził do swoich dzieł wiele elementów
świeckich. Giotto wprowadził też pewne elementy perspektywy klasycznej
(jeden punkt obserwacyjny), co było ważnym krokiem w rozwoju malarstwa europejskiego.
Był on prekursorem nowego kierunku w sztuce - renesansu.
Mimo to nadal jego freski pełne są dostojeństwa.
Magdalena Lewandowska
wróć
|
