Pigmenty stosowane w malarstwie

wstęp - czerwone - pomarańczowe i żółte - zielone - niebieskie i fioletowe - białe, czarne i brązowe
ziemie naturalne - zamieszanie w nazwach - toksyczność - moja paleta - ściągawka

Pigmenty niebieskie i fioletowe

Pigmenty historyczne - nieorganiczne
Lazuryt	Mielony kamień półszlachetny lapis lazuli przez wieki uważany był za najpiękniejszy z błękitów. Stosowany więc do malowania szat Madonny (np. przepiękny Dyptyk z Wilton House). Naturalny lapis lazuli jest kamieniem złożonym z wielu składników, przede wszystkim glinokrzemianów sodu, zawierających siarkę, ale też minerałów grupy sodalitu, m.in. augitu, kalcytu, diopsydu, pirytu i miki. Karierę lazurytu przerwało zsyntetyzowanie w 1826 roku jego głównego składnika - ultramaryny.
Azuryt PG30 - Copper Carbonate Błękit górski. [Toks. C]	Głównym składnikiem naturalnego minerału jest zasadowy węglan miedzi. Piękny niebieski kolor, czasem wpadający w zieleń, z powodu domieszek malachitu. Toksyczny.
Smalta PB32 - Smalt Krzemian kobaltowo-potasowy. Mielone szklo kobaltowe.	Piękny niebieski kolor stosowany w malarstwie od wczesnego renesansu do XIX wieku, kiedy to wynaleziono błękit kobaltowy. Wrogiem dobrego jest lepsze.
Błękit manganowy PB33 - Manganese Blue (fr. bleu de manganèse) [Toks. C]	Piękny, czysty błękit, zsyntetyzowany na początki XX wieku i stosowany niemal do dziś. Niestety nieco toksyczny, a ponieważ nie brakuje nam dziś bezpiecznych niebieskich barwników, ten spotykany jest sporadycznie.

Pigmenty historyczne - organiczne
Indygo NB1 - Indigo	Wyciąg z indygowca barwierskiego (Indigofera tinctoria). Znany powszechnie, jako barwnik do tkanin. Nietrwały. Dziś syntetyzowane zamienniki są bardziej trwałe i dlatego producenci spodni muszą stosować różne sztuczki, aby nadać im charakterystyczny spłowiały wygląd.
Purpura tyryjska NV1 - Tyrian Purple	Pozyskiwano ją z wydzieliny ślimaków morskich z rodziny rozkolców (Murex). Barwnik znany od czasów starożytnych, z powodu wysokiej ceny stosowany raczej tylko do kosztownych tkanin, sporadycznie w malarstwie. Za Nerona zastrzeżony dla szat cesarza. Była to chyba przesada, gdyż dibromoindigo - główny składnik purpury tyryjskiej różni się od indyga zaledwie dwoma atomami.

Pigmenty współczesne - nieorganiczne
	Błękit pruski PB27 - Prussian Blue Żelazocyjanek potasowo-żelazowy. [Toks. B/C]	Trwały intensywny kolor ciemnoniebieski z lekkim odcieniem zieleni. Znany od początku XVIII wieku. Mniej ładny, niż ultramaryna i kobalty, ale tani, mocno kryjący, sykatywny, niezastąpiony. Użyteczny w mieszankach, aby uzyskać głęboką, ciemną, cienistą zieleń lub z bielami dla jasnych błękitów. Nie lubię tego odcienia, choć inni twierdzą, że powinnam się przekonać i zapewne mają rację. Ale jak mam go kochać, jeżeli za każdym razem, kiedy potrzebuję otworzyć tubkę, muszę kogoś prosić o pomoc, bo nie pomaga rozgrzewanie w gorącej wodzie. Skutek jest taki, że rzadko otwieram, więc nieużywana farba zasycha jeszcze bardziej i kółko się zamyka.
PB74 PB36	Błękity kobaltowe [Toks. B/C] PB28 - Cobalt Blue PB72 - Cobalt Zinc Aluminate Blue PB73 - Cobalt Silicate Blue PB74 - Cobalt Zinc Silicate Blue Nieco jaśniejsze: PB35 - Cerulean Blue - cerulean - błękit nieba PB36 - Cobalt Chromite - turkus kobaltowy	Wszystkie piękne, czyste, głębokie, trwałe, kryjące lub półkryjące i sykatywne. Jeżeli producent napakuje do tubki dużo oleju, to robią się mniej sykatywne. Ucierają się pięknie i gładko z żółtkiem. Umiarkowanie toksyczne.
	Fiolet kobaltowy blady PV49 - Cobalt Pale Violet Cobalt ammonium phosphate. [Toks. B/C]	Piękny, delikatny różowo-fioletowy. Wdzięk i subtelność. Barwi słabo, w mieszankach ginie natychmiast, więc mało przydatny. Cena jest mniej urocza. Nie tak sykatywny, jak niebieskie kobalty.
	Fiolet kobaltowy PV14 - Cobalt Violet Cobalt phosphate	Kolor mniej różowy, bardziej kryjący, bardziej intensywny. Cena też intensywna. Czasem sprzedawany jest roztarty z dużą ilością oleju lub z wypełniaczami i udaje poprzeni (PV49).
	Fiolet mineralny - manganowy PV16 - Manganese Violet Manganese ammonium pyrophosphate. [Toks. B/C]	Piękny głęboki kolor, kryjący, trwały. Bardziej niebieski, niż można się spodziewać po kwadraciku na tubce.
PB29 PV15	Ultramaryna PB29 - Ultramarine Blue [Toks. A/B] PV15 - Ultramarine Violet Sodium aluminium sulfosilicate (blue shade); sodium aluminium sulfur silicate (red shade); [Toks. A/B] PG55 - Ultramarine Green [Toks. A/B]	Nazwa pochodzi z francuskiego - le bleu outremer - czyli błękit zamorski, błękit obcych mórz, gdyż była sprowadzana z daleka. Niegdyś pozyskiwana z mielenia lapis lazuli, zsyntetyzowana w XIX wieku i od tego czasu tania i powszechnie dostępna. Trwała i odporna, laserunkowa, nietoksyczna. Niestety nie jest sykatywna, a nawet ma się wrażenie, że opóźnia wysychanie oleju. Dostępnych jest kilka odcieni - od zielonkawego do wpadającego w fiolet . W temperze zachowuje się trochę, jak pigmenty organiczne - przeźroczysta, lepi się przy ucieraniu, pogarsza sykatywność. Uroda tego barwnika rekompensuje kłopoty.
	Błękit cyrkonowo-wanadowy PB71 - Zirconium Vanadium Blue [Toks. A]	Cerulem cyrkonowe. Tańszy odpowiednik ceruleum kobaltowego.

Pigmenty współczesne - organiczne
Podobnie, jak inne syntetyczne barwniki organiczne są transparentne. Trwałość tych wybranych przez producentów farb extra-fine jest bardzo dobra. Niektóre mogą "krwawić" lub sprawiać problemy w ucieraniu z żółtkiem (pomaga wtedy dodatek alkoholu). Mogą też pogarszać sykatywność. Ich czyste barwy są często zbyt jaskrawe i agresywne. Nietoksyczne. Poniżej wybrałam kilka najczęściej stosowanych.
Błękity ftalocyjanowe PB15, PB16 (turkus) - Phthalocyanine Blue [Toks. A]	Trwały błękit w różnych odcieniach, od wpadających w fiolet do zielonkawych. Tani, wbrew nazwie nietoksyczny. Sprzedawany, jako imitacja błękitu kobaltowego.
Błękit indantronowy PB60 - Indanthrone Blue [Toks. B]	Trwała imitacja indygo.
Indygo PB66 - Indigo [Toks. A]	Indygo syntetyczne, identyczne z naturalnym. Ze względu na kiepską trwałość nie nadaje się do zastosowania w malarstwie.
Fiolet dioksazynowy PV23 - Dioxazine Violet [Toks. A]	Trwały, ładny fiolet w klasycznym odcieniu, przeźroczysty. Zastosowany jako laserunek położony na czystej czerni nadaje jej niezwykłej głębi.
Fiolet chinakrydonowy PV19 - Quinacridone Violet	Barwnik chinakrydonowy, omawiany już z czerwieniami, który zamyka nasze koło barwne.

Opracowała: Małgorzata Wrochna - kontakt do autorki - prawa autorskie - ArsSacra.art.pl